Cmentarz grzebalny istniał pierwotnie na terenie przykościelnym, lecz dawno
przestał pełnić swe funkcje. Do niedawna stały tam jeszcze dwa krzyże nagrobne,
żeliwne. Jeden z nich pochodził z połowy XIX wieku. Stał na grobie rodziny
Goździewskich i Anieli Kobierskiej. Drugi - od ulicy - zdobił grób proboszcza
pączewskiego i dziekana księdza Józefa Schlűtera.
Nowy cmentarz o powierzchni 1,5 ha założony został
około 1878 roku przez księdza Kunerta. Od strony wsi zachował się ceglany
mur oporowy.
Na przedzie lewej kwatery ustawiony został duży obelisk, dawniej ogrodzony kratą.
Ufundowany został przez proboszcza Kunerta, o czym zaświadcza inskrypcja na obelisku.
Wzniesiony został z czterech czworokątnych bloków granitu polnego. Ostatni -
ostro wyprofilowany - zakończony był kutym, ażurowym, żelaznym krzyżem.
W 1945 roku krzyż ten uległ uszkodzeniu. W 1974 roku umocowano nowy
ozdobny krzyż żelazny z grobu księdza Kunerta. Niestety, jego miejsce zajął
niedawno krzyż marmurowy.
Obelisk z krzyżem z grobu ks. Kunerta oraz widok obecny - z krzyżem marmurowym
Środkowe dwie bryły kamienne ozdabia wypukły relief w kształcie serca oraz otaczające
je z góry do dołu wklęsłe monogramy Jezusa i Marii. Pierwszy z nich : IHS - prócz zwyczajowej
wykładni symblicznej - można tłumaczyć jako kryptonim łacińskiej sentencji
In Hoc Salus, czyli W tym znaku zwyciężysz.
Poniżej umieszczono inskrypcję fundacyjną 1878 X. A. KUNERT |
|
Alejka cmentarna została 25 kwietnia 1915 roku obsadzona drzewami liściastymi.
Drzewa i krzewy posadzono też wzdłuż ogrodzenia cmentarza. Inicjatorem zalesienia był ksiądz
proboszcz Czubek i nauczyciel T. Cesarz.
Niestety znaczna większość zadrzewienia została ostatnio wycięta. Zginęły też
z cmentarza unikalne ogródki nagrobne, otaczane kutymi, żelaznymi kratami. Jedyny, jaki
zachował się to ogródek nagrobny na grobach Długońskich-Kajutów.
Z nagrobków okresu przedwojennego na uwagę zasługuje pomnik na grobie
Agnieszki Masella (zm. 1917). Oto ten i inne pomniki z pączewskiego cmentarza:
Trzeci cmentarz - cmentarz pocholeryczny z XVI wieku
- znajduje się 0,5 km za wsią w kierunku północnym. Obecnie granice cmentarza
wyznaczają duże kamienie polne.
Na podstawie: M. Pestka-Garnyszowa "Pączewo - z dziejów i obyczaju wsi kociewskiej".
Skany z tejże publikacji. Fotografie ze zbiorów własnych.